de nieuwe terra 2 vwo conflicten

Samenvatting aardrijkskunde hoofdstuk 3: Conflicten

Inleiding
Hoeveel wapens zijn er in de wereld?
Er zijn naar schatting meer dan 670 miljoen vuurwapens in de wereld. Deze zijn gelukkig niet allemaal echt in gebruik.

Paragraaf 3.1: Ruzie en strijd
A. Veel mensen, veel verschillende meningen?
Er leven in de wereld bijna 7 miljard mensen. Die hebben allemaal een eigen mening. Daardoor ontstaan meningsverschillen. Als die uit de hand lopen dan kan dat tot oorlog leiden. Een kleine gebeurtenis kan ineens tot een strijd leiden. Bijvoorbeeld de voetbaloorlog tussen Honduras en El Salvador. De meeste landen die meningsverschillen hebben gaan in sportwedstrijden vriendschappelijk met elkaar om.

B. Welke soorten conflicten bestaan er?
Conflict -  strijd tussen twee of meer groepen mensen (bijv. Israel en de Palestijnen).
Oorlog -  een gewapend conflict tussen groepen mensen.
Burgeroorlog -  als binnen een land verschillende groepen tegenover elkaar staan (bijv. de situatie die jarenlang in Noord-Ierland was.
Oorlogen en burgeroorlogen komen het meest voor in Afrika en Azië.

C. Hoe belangrijk zijn grenzen?
Gemeentegrens =  grens tussen twee gemeentes
Provinciegrens =  grens tussen twee provincies
Landengrens =  grens tussen twee landen
In West-Europa kunnen we ook van het ene naar het andere land reizen zonder dat we iets van de grens merken. Dat is niet overal zo. Bij de meeste grenzen worden reizigers gecontroleerd. Bij sommige landen is een visum nodig. Bijv. de Verenigde Staten.
Bij sommige grenzen kan bijna niemand langs. Bijvoorbeeld de grens tussen Noord- en Zuid-Korea. Er was ooit oorlog. Om de legers te scheiden is een groot gebied waar niemand woont en niemand komt.
Door België loopt een taalgrens. Aan de ene kant is Nederlands de officiële taal (Vlaanderen, Vlamingen), aan de andere kant Frans (Wallonië, Walen). Aan plaatsnamen en reclameborden zie je waar je bent. De taalgrens lost niet alle problemen op. De Walen willen de taalgrens verplaatsen, maar de Vlamingen willen dat niet. De taalstrijd in België is nog niet voorbij.

EXTRA
Komen conflicten ook in Europa voor?
Bijvoorbeeld Noord-Ierland. Dat gebied hoort bij het Verenigd Koninkrijk. Veel katholieke bewoners wilden aansluiting bij de republiek Ierland.
In 1990 oorlog in Joegoslavië. Hier wonen veel verschillende groepen mensen met verschillende talen en Godsdiensten. Toen de regering verdween wilde elke groep een eigen land hebben. Joegoslavië bestond niet meer. Daarvoor in de plaats: Kroatië, Bosnië en Servië.

Conflicten en de media
Conflicten kunnen we volgen in kranten, op televisie of via internet.
In sommige landen mag dat niet. Het is dan verboden om de waarheid bekend te maken.

Paragraaf 3.2: Volk en cultuur

Inleiding
Niet iedere inwoner van Friesland voelt zich Nederlander. Een deel spreekt Fries. De geschiedenis van Friesland is niet dezelfde als van de rest van Nederland. Er zijn mensen die vinden dat Friesland zich moet afscheiden van de rest van Nederland en een zelfstandige republiek moet worden.

A. Wat is een volk?
Alle mensen in de wereld zijn anders. Toch zijn er ook veel overeenkomsten. In Nederland spreken de meeste mensen Nederlands, hebben dezelfde geschiedenis, zingen dezelfde kinderliedjes. Met andere woorden: De meeste Nederlanders hebben dezelfde cultuur.
Volk =  een groep mensen met dezelfde cultuur.
Natie =  volk met een eigen woongebied.
Staat =  volk met eigen woongebied met duidelijke grenzen en een eigen regering die regels en wetten mag maken. Een staat noemen we meestal gewoon een land.
Nederland is een staat. In die staat woont het Nederlandse volk. Dat volk is dus een natie.

B. Hebben alle volken een eigen staat?
Niet ieder volk heeft een eigen staat. Voorbeeld: De Sami in Noord-Europa. Het zijn rendierhouders die met hun vee rondtrekken van het ene naar het andere gebied. Ze wonen in Rusland, Noorwegen, Zweden of Finland en hebben geen eigen staat.
België is wel een staat. Binnen de grenzen van die staat wonen verschillende groepen mensen: de Vlamingen en de Walen.
Multinationale staat =  Een staat waarin meerdere volken leven.
Bijvoorbeeld in Kenia wonen 42 verschillende volken. Eeuwen geleden is Kenia bezeg door de Engelsen. Ze hielden geen rekening met al die verschillende groepen. Ze maakten van dit gebied één kolonie.
Kolonie =  een gebied dat door een ander land wordt bestuurd.
Soorten kolonies:
=  vestigingskolonie _ een gebied in een ander werelddeel waar Europeanen gingen wonen Bijvoorbeeld Australië en de Verenigde Staten. Veel Aboriginals en indianen zijn vermoord. Voor zover ze nog leven, vormen ze een minderheid.
minderheid =  een kleine groep mensen in een land met een eigen cultuur
=  exploitatiekolonie _ een gebied dat gebruikt wordt voor landbouw. Europese landen haalden er producten vandaan zoals koffie en tabak. Bijvoorbeeld Kenia.
De meeste koloniën zijn nu zelfstandige landen. De grenzen die de Europese bezetters getrokken hebben bestaan nog steeds. Daardoor wonen er verschillende groepen mensen in hetzelfde land en dat geeft soms grote problemen.

C. Kan cultuur conflicten veroorzaken?
Er zijn soms veel grote verschillen tussen de verschillende culturen. Vaak vinden mensen hun eigen cultuur belangrijk. Zo lang ze in een eigen gebied volgens hun eigen cultuur kunnen leven is er niets aan de hand. Maar als die eigen cultuur bedreigd wordt, kunnen mensen in opstand komen.
Bijvoorbeeld: In de Verenigde Staten zijn sommige mensen bang voor de komst van mensen uit Mexico, omdat ze geen Engels spreken maar Spaans.
Nationalisme =  Als mensen tegen deze veranderingen gaan protesteren. Gebeurt dus als de eigen cultuur bedreigd wordt.
Separatisme  =  een gebied wil zich afscheiden van een land en een eigen staat vormen. Dat zou het geval kunnen zijn als Friesland een eigen republiek zou vormen.

EXTRA
Hoe belangrijk is de eigen cultuur?
Tussen culturen zijn ook contacten. Deze contacten nemen steeds meer toe. Verschillende culturen komen met elkaar in contact. Daarbij nemen mensen soms onderdelen van die andere cultuur over. Bij muziek of voedsel gaat dat makkelijk. Het overnemen van een andere godsdienst komt minder vaak voor.
fundamentalisme =  een groep mensen die strak vasthoudt hun eigen culturele uitgangspunten

Paragraaf 3.3: Soorten conflicten

A. Territoriale conflicten
Ontstaan door:
*  Woongebied van een volk valt niet samen met de grenzen van een land.
*  separatisme =  een groep mensen wil zich afscheiden van een land en een eigen staat vormen
*  Land wil grondgebied van een ander land veroveren. Bijv. als er waardevolle producten in de grond zitten.

B. Economische conflicten
*  conflicten over visserij: bijv. in IJsland visserij. Om eigen vissers te helpen heeft IJsland rond het eiland een zone ingesteld waar buitenlandse vissers niet mogen komen. De Noren en Engelsen waren het hier niet mee eens. Er is drie keer een korte visserijoorlog geweest tussen deze landen.
*  conflicten over delfstoffen: bijv. olie in Nigeria of ijzererts in Australië. Grote multinationals halen delfstoffen uit de grond. Ze verdienen hier veel geld aan. Niet altijd zijn de leiders van een land het daarmee eens. Als afspraken hierover maken niet goed lukt dan is er een conflict.

C. Politieke conflicten
*  gaat over het bestuur van een land. In een democratie mag iedereen kiezen bij vrije verkiezingen. De grootste partij wint en mag besturen. Iedere partij heeft een andere ideologie (= de ideeën van een groep mensen over het bestuur van een gebied). Als een land uit verschillende groepen bestaat kan het lastig zijn om een land te besturen. Soms leidt dat tot een burgeroorlog.
Mogelijkheid om dit tegen te gaan:
                          =  autonomie = zelfstandigheid (een eigen bestuur dus) voor een deel van een land
federatie = een land waar veel gebieden autonomie hebben.
De Verenigde Staten bestaan uit 50 verschillende staten die samen een federatie vormen.

EXTRA
Waar loopt de grens op zee?
Ook op zee komen territoriale conflicten voor. Bijv. over het bezit van eilandjes waar geen mensen wonen. Die zijn belangrijk als er veel vis in het water zit of als er waardevolle delfstoffen in de grond zitten. Om deze conflicten op te lossen zijn er afspraken gemaakt over het verloop van de grens op zee. Het gedeelte tot 12 mijl (= ongeveer 20 kilometer) uit de kust hoort bij het land dat aan de zee grenst. Dit heet -  territoriale wateren.
Daarbuiten ligt een zone van 200 mijl. Dat is de -  exclusieve economische zone. Daar mag iedereen komen, maar in dat gebied zijn visserij, delfstoffen en energie van het land dat aan de zee grenst.
Meestal zijn de grenzen duidelijk. Maar soms maken landen ruzie over het verloop van de grens.
In de Noordzee loopt de grens van de exclusieve economische zone precies in het midden tussen bijv. het Verenigd Koninkrijk en Nederland.

Paragraaf 3.4: Oplossingen

A. Voorkomt samenwerken een conflict?
Schade die oorlogen en andere conflicten kunnen aanrichten:
*  natuur verwoest
*  landbouwgrond levert niets meer op
*  fabrieken zijn gesloten
*  veel menselijk leed
Na een conflict willen verschillende groepen samenwerken. Op die manier is de Europese Unie begonnen.
Europese Unie -  ontstaan na WOII. Zes landen spraken af om samen te werken op gebied van steenkoolwinning en ijzerproductie. Tegenwoordig zijn 27 landen lid. Ze werken op veel gebieden met elkaar samen.
Manieren om oorlog te voorkomen:
-  Landen die samenwerken gaan geen oorlog beginnen. (zie boven, bijv. de Europese Unie)
-  Het opbouwen van een sterk leger. Bijv. de NAVO.

B. Wie lost een conflict op?
Een gewapend conflict is vaak moeilijk op te lossen. Ze willen niet met elkaar praten. Er is een bemiddelaar (een onafhankelijk persoon) nodig. Vaak is dit de president van een ander land of iemand die de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen.
De Verenigde Naties (VN) spelen een belangrijke rol in het oplossen van conflicten.
VN -  internationale organisatie die kort na WOII is opgericht. Doel: conflicten voorkomen en oplossen. Nederland is lid van de VN. In de VN wordt bijna dagelijks gesproken over onderwerpen die met de wereld te maken hebben.
Veiligheidsraad -  groep uit de VN. De vijf belangrijkste landen van de wereld hebben hierin een vaste plaats. Aangevuld met enkele kleinere landen, die een paar jaar lid zijn van de Veiligheidsraad. De leden kunnen snel bij elkaar komen en proberen problemen op te lossen voordat het conflict erg groot wordt.

C. Wat doen hulporganisaties?
politieke vluchtelingen -  mensen die om politieke redenen uit een land vertrekken
asielzoeker - iemand die toestemming vraagt om in een land te mogen wonen en werken
ecologische vluchtelingen - mensen die vluchten na een natuurramp
Om deze mensen te helpen zijn er hulporganisaties. Het zijn bijna allemaal nbo’s, non-gouvernementele organisaties -  hebben niets met de overheid van een land te maken.
Voorbeelden zijn Rode Kruis en Artsen zonder Grenzen. Ze leveren bijv. voedsel en tenten en medische verzorging. Als het mogelijk is, helpen zij mensen om terug te keren naar huis.

EXTRA
Wat zijn blauwhelmen?
vredesmissie - een groep met de opdracht de bewoners van een conflictgebied te beschermen. Nederland neemt vaak deel aan een vredesmissie. Deze militairen worden blauwhelmen genoemd. Ze hebben een lichtblauwe helm met het logo van de VN.
Laatste jaren zijn er onder meer vredesmissies geweest naar Afghanistan, Irak en Sudan. Vrijheden van een blauwhelm zijn begrensd. Hun macht is beperkt. Toch zorgen ze vaak voor rust in een gebied.

LEES FOCUS OP BLZ. 74 EN VERDER!!! MET NAME ISRAEL OP BLZ. 76.